Nederland heeft goed en veilig drinkwater. Aldus de Nederlands overheidswebsites, het RIVM
en de waterzuiveringsbedrijven. Al luiden waterzuiveringsbedrijven als Vitens en Dunea de laatste tijd wel nadrukkelijk de noodklok hierover in de media. Zijn hebben steeds meer moeite om de kwaliteit van het drinkwater op peil te kunnen houden.
Maar goed, heel veel Nederlanders denken nog steeds dat wij het beste drinkwater van Europa hebben. Voor hen is dit net zo vanzelfsprekend als het feit dat er stroom uit een stopcontact komt. Je hoeft hier niet over na te denken. Hoe kan het dan dat er regelmatig artikelen in de media verschijnen, die uitleggen wat er mankeert aan het Nederlandse drinkwater? In dit artikel geef ik een overzicht van enkele problemen waarmee we op dit gebied in Nederland kampen. Dit doe ik aan de hand van een krantenartikel en een podcast.
In een artikel van het Financieel Dagblad (27 juni 2022, “Nederland heeft nu al te weinig drinkwater”) schetst een manager van Vitens een donker toekomstscenario voor het drinkwater dat uit grondwater wordt gewonnen. Vitens verzorgt het drinkwater voor 1 op de 3 Nederlanders, volledig gewonnen uit grondwater. Door steeds drogere zomers en een toenemend aantal (éénpersoons)huishoudens stijgt de vraag naar drinkwater harder dan het aanbod. Deze vraag is in de vijf voorafgaande jaren met 10% toegenomen, terwijl het aantal bronnen afneemt. Zo startte Vitens in 2013 een onderzoek naar 80 potentiële nieuwe locaties voor het winnen van grondwater. Daarvan was er in 2022 nog maar 1 van over. Inmiddels pompt Vitens meer grondwater op uit haar huidige bronnen, dan waarvoor zij oorspronkelijk toestemming had. En importeert het jaarlijks 2,5 miljoen kuub water uit Duitsland. Men heeft al aanvragen voor drinkwateraansluitingen voor nieuwe bedrijven moeten afwijzen, om huishoudens te kunnen blijven voorzien van drinkwater. Voor de drinkwaterwinning zal Vitens in de komende jaren moeten gaan kijken naar oppervlaktewater (bijvoorbeeld rivieren) als bron.
Ik denk dat wij trots kunnen zijn op onze waterzuiveringsbedrijven. Daar werken mensen die elke dag hun best doen om ons zo goed mogelijk water te leveren. Hierbij volgen zij de richtlijnen en normen die de overheid heeft bepaald. Maar het is de vraag of deze normen ons wel de veiligheid geven die wij verwachten. Bijvoorbeeld ten opzichte van bepaalde stoffen in ons drinkwater zoals PFAS. Wij komen in ons dagelijks leven op heel veel manieren in aanraking met de toepassingen van PFAS. Denk aan de antiaanbakpan, de regenjas, maar ook bakpapier voor in de over. Het wordt toegepast, omdat het waterafstotend is door de sterkst mogelijke moleculaire verbinding in de natuur, die tussen koolstof (C) en fluor (F). PFAS is een verzamelnaam voor duizenden stoffen met deze koolstof-fluor verbinding. Ze breken bijna niet af en hopen zich op in ons lichaam na opname.
Voor PFAS is de norm bepaald aan de hand van de effecten op ons immuunsysteem. Dit klinkt logisch, maar hiervoor zijn alleen proeven beschikbaar van de effecten van PFAS op ratten. De resultaten van deze proeven worden vertaald naar de menselijke norm (modellen en rekenwerk, uiteraard geen proeven) en wat de effecten op ons immuunsysteem zouden kunnen zijn. Niet op welke ziektes ze kunnen leiden. Tot slot wordt er een cocktail methode toegepast om alle soorten PFAS naar mate van hun voorkomen en potentiële gevaar te wegen. De ene soort PFAS komt meer voor dan de andere, die misschien ook weer schadelijker is. Zo wordt bepaald hoeveel PFAS we mogen opnemen in ons lichaam en het nog ‘veilig’ is. In deze cocktail neemt TFA (Trifluorazijzuur) een aanzienlijk aandeel voor haar rekening. Tot op heden denkt men dat dit een beduidend minder schadelijke vorm van PFAS is, die eigenlijk uit de weging zou moeten worden gehaald. Want doordat dit relatief onschuldige TFA een groot deel van de norm al bepaalt, leidt af van de PFAS vormen die waarschijnlijk echt gevaarlijk zijn. Ook in mindere hoeveelheid. Kortom, er zitten de nodige aannames en afgeleiden in deze PFAS norm die onze gezondheid moet bewaken. We weten niet exact welke ziektes de in ons lichaam opgehoopte PFAS kunnen veroorzaken, terwijl er wel aanwijzingen zijn die duiden dat het kankerverwekkend is en de vruchtbaarheid aantast, naast een verzwakking van ons immuunsysteem.
(Bron: Podcast van NRC Onbehaarde Apen, 17 april 2024. “Is de jacht op PFAS doorgeslagen?”)
Intussen weten we uit de media dat het RIVM waarschuwt om geen vis en schaaldieren meer te eten uit de Westerschelde, omdat zij een te hoog PFAS gehalte hebben. Net als de Zeeuwse koeien die ook te veel PFAS bevatten om hun vlees en de zuivelproducten te kunnen nuttigen. Dit is onder meer te danken aan de 3M fabriek in Antwerpen en (il)legale lozingen. Kortom, de grote rivieren zoals de Rijn, de Maas en de Waal eindigen in Nederland. Nadat ze door een groot aantal landen gestroomd hebben. In deze landen, en ook Nederland, wordt het nodige aan toxische stoffen (il)legaal gedumpt in de rivieren, omdat er vaak onvoldoende en/of sterk verouderde (in)ternationale wetgeving en handhaving is.
Ik denk dat we kritisch moeten blijven kijken naar het werk van de overheid als het gaat om het waarborgen van de veiligheid van ons drinkwater. De overheid zal het beste met een ieder voor hebben, maar het loopt vaak ook achter de feiten aan. De normen die de overheid hanteert voor veilig drinkwater zijn op zijn minst voer voor discussie. En ondanks het feit dat ons drinkwater beter wordt gecontroleerd dan het bronwater dat in de winkels te koop is (op 65 punten versus 15 punten), staat de kwaliteit van ons drinkwater steeds verder onder druk. Niet in de minste plaats vanwege het feit dat wij in de toekomst meer en meer afhankelijk zullen worden van oppervlaktewater voor ons drinkwater. En dat komt vaak vervuild ons land binnen. Zie dat maar eens goed te filteren.
Geschreven door Mark Hectors, oktober 2024.
Deel dit artikel:
